#conNomedeMuller, María Luz Morales

                                     

No centro Mariluz Morales e á súa dereita Eduardo Blanco Amor, BCN El Español

               “Acostumbrados a ver a sus mujeres trabajando duramente en los campos ―como ellos―, no puede a los hombres gallegos sorprenderles que también hagan versos... mejor que ellos. Los eruditos cantan, orgullosos desde las glorias de Loedegunda, hija de Ordoño II, en Samos; de Isabel Rodríguez, en Allariz; de Hermesinda, hermana de San Rosendo; de Isabel de Castro, condesa de Altamira; de Josefa de Zúñiga, condesa de Lemos; hasta las de María Teresa Caamaño, María Francisca Isla, Clara Corral, Emilia Quintero, Narcisa Pérez Reoyo, Fanny Garrido, Filomena Dato, Emma Molins, María Corredoira, Carolina Barbeito, Obdulia Prieto, Sofía Casanova y otras, y otras...”  (“Kodak de vacaciones”, Morales, María Luz -El Sol [Madrid], 25 de agosto, 1929)

 

               A coruñesa María Luz Morales Godoy, “a gran dona da prensa”, nace o 23 de abril de 1890 nesta cidade. Sendo moi nova a súa familia trasládase a Barcelona, lugar onde vai residir desde entón; se ben nunca romperá a vinculación ca súa terra á que voltará en diversas ocasións. María Luz Morales foi unha auténtica pioneira do xornalismo feminino, realizando unha intensísima e brillante actividade xornalística durante toda a súa vida. A súa carreira profesional presenta múltiples facetas, como directora de revistas e xornais: La Vanguardia (1936), a revista Hogar y Moda, o xornal Diario de Barcelona, a revista Lecturas. No mundo editorial dirixiu en Salvat varias enciclopedias, como Salvat, Universita ou La Moda. El traje y las costumbres en la primera mitad del siglo XX (1947, en tres volúmenes). Como xornalista colaborou con diferentes medios: no diario madrileño El Sol, fundado por Ortega y Gasset, fíxose cargo da páxina feminina La mujer, el niño y el hogar. As súas publicacións sobre moda tiñan sempre un enfoque novedoso:

"Renovarse o morir es, claro está, el eterno dilema. Y para renovarse en este justo instante de la Moda, es preciso ante todo democratizar, simplificar las modas,  algunas de ellas  por lo menos.  Como jugar al tenis con traje de cola, o subir a un tranvía con sombrero desbordante de plumas lloronas?”  (da enciclopedia Salvat: La moda. El traje y las costumbres en la primera mitad del siglo XX)

          Como tradutora realizou as adaptacións ó castelán das películas da Paramount Pictures, chegando a ser asesora literaria da productora. No xornal La Vanguardia redactaba a crítica semanal da carteleira na sección “Vida cinematogáfica” que asinaba con nome masculino, usando o galdosiano seudónimo de Felipe Centeno.  Traduciu biografías como a de Mademe Curie e tamén os clásicos da literatura universal: Obras maestras al alcance de  los niños da editorial Araulce (Homero, Lope de Vega, Cervantes, Shakespeare…). Canto disfrutamos das súas traducións na etapa xuvenil! Lembramos na casa con especial agarimo a versión de  Peter and Wendy de James Matthew Barrie, traducido como Peter Pan y Wendy. Esta foi a primeira versión ó castelán  que se fixo desta obra. O libro, que aínda conservamos, pasou de man en man por diferentes xeracións na familia. En 1933 comeza a facer crítica teatral. O teatro era unha das súas grandes paixóns e escribiu teatro: Romance de media noche-1935, con Elisabeth Mulder, estreada en Bilbao no teatro Arriaga en 1936. En 1955 publica a súa novela “Balcón al Atlántico, (outra novela sin héroe)” na Editorial Surco, que fundara o seu sobriño Federico Ramírez Morales en 1941. A novela está inspirada na Coruña. Utilizaba entre outros o pseudónimo Jorge Marineda como tributo á cidade. A súa novela “El amor empieza en sábado” foi levada ó cine en 1958. E poderíamos seguir citando exemplos do extensísimo traballo realizado pola autora, “sempre na brecha”, como ela mesma dicía. Pero non todo foi camiño de rosas para Morales, pois a breve etapa de pouco máis de medio ano como directora de La Vanguardia en 1936, costoulle despois do golpe de estado ser acusada de colaborar coa República e de pertencer ó Partido Galeguista. Foi expedientada, encarcerada e apartada da profesión. A partir dese momento continuou escribindo para determinadas revistas, pero anónimamente ou baixo pseudónimo, como o de Jorge Marineda ou Ariel. En 1948 rehabilitada xa como periodista, pode voltar ó exercicio da profesión. En 1949 ingresou na redacción do Diario de Barcelona onde traballou ata que se xubilou.

 Pero se hai algo que como galegas debemos acentuar desta extraordinaria muller é o seu vencello con Galicia. Aurora Marco na súa obra Irmandiñas, informa do seu nexo coa terra;  vinculada ó Partido Galeguista, formou parte do Grupo Galego de Barcelona do que era Presidenta Honoraria, participando en numerosos actos como a homenaxe ós Martires de Carral en 1933, promovendo o Estatuto de Autonomía e posterior celebración pola aprobación do mesmo no 36. Segundo di A. Marco, ese mesmo ano constitúese en Santiago de Compostela a Asociación de Escritores Galegos e ela é elexida como representante da asociación. Galicia foi a protagonista de numerosos discursos, conferencias, ensaios e artigos. A defensa de Galicia, da lingua: “¿Por qué, mujer culta de Galicia, has abandonado tu  lengua, tan hecha para ti y por ti, tan expresiva en tus labios, tan dulce en tu sentir?”  (“Unha rosa de cen follas” en “Kodak de vacaciones”, Morales, María Luz -El Sol [Madrid], 25 de agosto, 1929), das mulleres ilustres como Rosalía de Castro, Pardo Bazán, Concepción Arenal. As mulleres tiveron sempre un grande protagonismo na súa obra. No seu ensaio Las Románticas 1830-1930, escribe sobre mulleres relevantes como Rosalía de Castro, Cecilia Bölh de Faber, Gertrudis Gómez de Avellaneda ou Mariana Pineda, entre outras.

 Mary Luz Morales é das poucas autoras galegas do s. XX que recibiu en vida importantes recoñecimentos e premios, como o premio Nacional de Teatro en 1963 ou premio de periodismo Ciudad de Barcelona en 1972 entre moitos outros. En 2016 a Fundación La Caixa, La Vanguardia e o Observatorio cultural de Xénero crearon na súa memoria o Premio de Periodismo que leva o seu nome.  María Luz Morales Godoy, a dona do periodismo para quen escribir era o alento vital (“Yo nunca dejaré de escribir, porque me es tan necesario como el respirar”)  faleceu en Barcelona o 21 de setembro de 1980.

Desde o ano 2014 temos na Coruña unha rúa que leva o seu nome no barrio de Labañou.

Fontes:

- Aurora Marco, “ María Luz Morales e Galiza” en Irmandiñas, páxs.: 344-348 

-María luz Morales: Wikipedia/ Galipedia.org

Marcos Doespiritusanto Gallego y Helena González Fernández (EDS.): Frente a nosotras y junto a nosotras. Heroínas, mujeres, cine y moda (con textos e artigos de María Luz Morales)