LATITUDE, LONXITUDE

 


 

      Cal é a predición do tempo para hoxe? Din por aí que cando nós non sabemos de que falar falamos do tempo, de se vai frío ou calor, se está nubrado, se abrirá. Se cadra isto do tempo vale tamén cando queremos escribir e non sabemos de que.                          

Consulto a páxina da Axencia Estatal de meteoroloxía. Madia leva! anuncian mal tempo.  Chuvia e vento. Vento travesío. Na páxina de Aemet  vén expresada a localización exacta do lugar en coordenadas xeográficas. As coordenadas xeográficas de latitude e lonxitude. Non hai dúbida de que se trata da Coruña, A (altitude: 7 m); latitude 43º 22´ 43´´-lonxitude 8º 23´ 43´´. Son as chamadas liñas imaxinarias. Canta aventura poètica hai nelas! A lonxitude sitúanos moi perto do meridiano 0 ou meridiano de Greenwich. O ex-alcalde coruñés Paco Vázquez mandara colocar unha barra de aceiro inoxidábel diante do Palacio Municipal, para marcar a situación da Coruña no planeta! Pero parece ser que o meridiano non pasa exactamente por María Pita. O Pai Sarmiento defendía que a liña  pasa por Fisterra. O Fin da Terra. Sorprendente lugar para pasar. Será isto un sinal?

       Latitude e lonxitude, localización no globo terráqueo e organización do uso horario do mundo. Velaquí as horas. As horas e os horarios, de cada lugar, o horario universal. Crucemos unha determinada liña imaxinaria e cambiaremos de data. Indo cara o leste adiantamos un día e polo Oeste perdémolo. Por iso Willy Fog cando ía cara o leste avanzaba unha hora o seu reló. Mr Fogg gañou así a famosa aposta e completou a volta ó mundo en menos  tempo do acordado. Conseguiu un día de ventaxa! Jules Verne seguiu intelixentemente esta idea para escribir Le tour du monde en 80 jours.  A volta ó mundo, en oitenta días! Oitenta días ou non. Digo, se o fixese eu. O número de días sería o de menos.  Extraordinaria aventura. Penso moito nese tipo de experiencias. Fantasear con viaxes  excepcionais, como a  narrada por Verne. Cando vivimos os duros meses de confinamento o ano pasado, dábame azos soñar con esa clase de historias. As lecturas conducíronme por lugares ós que nunca fora antes, máis que coa imaxinación.

         Outra viaxe, a do explorador irlandés Ernest Shackleton  durante máis de 638 días a bordo do Endurance para atravesar o Polo Sur. Soldo baixo, frío extremo, longos meses de completa escuridadade, un perigo constante e o peor, que non había garantías de regresar con vida. Isto era o que Shackleton oferecía no anuncio publicado no xornal británico The Times para reclutar ós tripulantes que o acompañarían na súa expedición á Antártida. E houbo quórum e partiron. No libro As viaxes de Shakelton isto foi o que lin.  E despois de 21 meses de inferno naquel páramo xeado, regresaron con vida todos. TODOS!!

        Pero por sorte houbo máis Endurance, Resistencia, de Scott Kelly. O libro do astronauta alentou as miñas fantasías viaxeiras, nesta ocasión espaciais.  Un ano no espazo na Estación Espacial Internacional. Tres meses no meu apartamento en San Xián de Serantes, Oleiros, sen saír apenas do habitáculo, máis que para comprar o pan na tenda do lado da casa e botar o lixo. Como todo o mundo no país. Lía unha e outra vez a descrición do compartimento do astronauta na Estación Espacial. Seique a terminal ten moitos cuartos, pero no seu compartimento collía xusto o seu saco de durmir, dúas computadoras persoais e un saco ca súa roupa e algún obxecto persoal. 365 días, sen poder ir a ningures fóra do recinto espacial, pero non estaba só, outros eran rusos e europeos. Algunha muller. Creo que teñen sido ben poucas. Por exemplo, a astronauta italiana Samantha Cristoforetti, a do Nespresso. Cristoforetti foi a primeira italiana en viaxar a bordo da nave rusa Soyuz e quedarse na estación espacial durante 200 días. Samantha levou con ela unhas cápsulas do café Nespresso para tomar alí, e saíu nos medios por este motivo, máis que pola súa fazaña. O astronauta Scott e os demais, Shackleton e Phileas Fogg seguro que se mantiveron no tempo de Greenwich durante os seus periplos para non perderse, para non perder a cabeza.

       Agora soñamos con Marte, nun futuro non moi lonxano. Os científicos apuntan que en 2033 a Terra e o planeta vermello  estarán aliñados favorablemente para realizar a viaxe. Xa me vexo, en avión desde Coruña a Madrid, de Madrid a Florida, de Florida a Melbourne e despois nun bus a Cabo Cañaveral, ou talvez o percorrido sexa desde Coruña a Madrid, de Madrid a Pekin e rematar nun barco que nos leve á illa de Hainan? E unha vez na lanzadeira espacial saltaremos ó espazo exterior, en voo directo a Marte?                                                         Case 9000 horas de viaxe segundo os meridianos, 365 días!?

         Se Scott vai espero que escriba outra crónica. E Verne, se o puidese ver, outra novela. E que vaian mulleres. E que escriban. Moitas. Que narren aventuras ambientadas no universo como a Saga de Chanur de Caroline Janice Cherry, de Misuri, e as súas transgresoras interestelares “as hani”.  Será emocionante.

     Eu… quen sabe! Mentres hei de continuar co meu entrenamento na miña lanzadeira persoal de odiseas espaciais. E Greenwich seguirá mantendo a todo o mundo no horario preciso, sen dúbida!

 

#conNomedeMuller, Xoana de Vega

 


      «Conociendo el bien que ha de proporcionar el establecimiento de una Escuela Teorico practica de Agricultura, en todos sus ramos de que carece Galicia con gran perjuicio suyo, es mi voluntad que la casa y granja de San Pedro de Nos llamada la «Carballeyra», de sembradura de más de cien ferrados, con el agregado de los dos prados de Baltar que lindan con la misma, las dos casas principal y para colono y todas sus dependencias se dediquen á este objeto á cuyo fin le agrego todos los demas bienes que poseo, separadas las mandas que dejo en usufructo, y que concluida la vida de los usufructuarios, han de concurrir con todo lo demas al sostenimiento de la Escuela y á cubrir algun pequeño deficit de la de parvulos si lo tuviere”.

Anotamos este pequeno fragmento do testamento redactado por Xoana de Vega no 149 aniversario da súa morte.  Nel recóllense os seus desexos de que levasen a diante o proxecto dunha escola de agricultura, que se construiría  na finca de A Carballeira en Nós, onde tiñan unha casa familiar na que pasaban as vacacións os Vega; proxecto que finalmente ela non puido ver realizado en vida.

Esta é unha mostra entre as moitas que poderiamos citar como exemplo da xenerosidade desta  grande coruñesa que con razón recibirá en vida o título de Duquesa da Caridade con Grandeza de España, a pesar de que ela rexeitase todos os títulos e grandezas a cambio de que o pobo tivese “pan y trabajo”.

Xoana María de Vega e Martinez naceu na cidade de A Coruña no ano 1805 no seo dunha familia liberal de orixe humilde. O seu pai conseguiu unha grande prosperidade grazas os negocios mercantis que realizou en Cuba. Xoana recibiu unha completa formación en Letras e Humanidades e casou moi nova co militar tamén liberal, Francisco Espoz y Mina, con quen conviviu durante quince anos até o falecimento deste.

Institutriz da nena que se convertiría na raíña Isabel II, anfitriona dos liberais coruñeses na súa casa de A Coruña, benefactora e protectora das persoas necesitadas, enfermas, das mulleres presas. Colaborou con Concepción Arenal da que foi grande amiga, nas súas empresas, como a loita contra a pena de morte. Sabido é o importante das súas visitas ó cárcere coruñés de mulleres, coñecido como Galeras, en compañía de Concepción Arenal, para lles prestar auxilio e asesoramento. E poderiamos seguir anotando aquí mostras da súa grandeza.



En relación coa nosa  lingua e cultura hai que destacar o seu papel de mecenas, promovendo os primeiros Xogos Florais de A Coruña, xunto a outro mecenas, Pascual López Cortón e os escritores Benito Vicetto e Antonio de la Iglesia. Os Xogos Florais supuxeron a inicio do Rexurdimento do noso idioma e cultura. A publicación Album de la Caridad que seguiu ós Xogos e que se convertiríana primeira antoloxía do Rexurdimento literario, levaba na portada unha dedicatoria dirixida á presidenta da Asociación de Beneficencia da Coruña, que era a propia Xoana; dita Asociación ademais ía recibir como doazón dos beneficios da edición do volume que serían empregados en obras de beneficencia.

Xoana María de la Vega Martinez falecía na cidade de A Coruña un 22 de Xuño de 1872. Os seus restos mortais descansan no cemiterio coruñés de San Amaro xunto co corazón do seu home. na lápida figura a seguinte lenda:

 Aquí yacen los restos mortales de D. Juan Antonio de la Vega, Dª Josefa Martínez y Dª Juana Mª de la Vega y Martínez, viuda del General D. Francisco Espoz y Mina, cuyo corazón se halla aquí”.

 


O retrato de Xoana é do ilustrador catalán José Passos Valero (1862-1928).  José Passos tamén ilustrou a novela El tesoro de Gastón de Emilia Pardo Bazán.

 

-https://juanadevega.org/es/

 

 

#conNomedeMuller: Clara Corral Aller


"Mui ben poidera amostrarche
D´afror´as muchadas follas
Que muchadas y-amarelas
Gardo inda com´unha xoya.
Poidera ben… mais non quero,
Por que d´amor´as hestorias
Cando morreron n´a yalma
Esquéncese n´a mamoria.
¡Ah! Tivo razón á sorte
D´as meigas feitizadoras.
D´aquel amoriño noso
Ti levache a parte boa;
A min quedoum´a cativa…
Que ti me deixaches rota! "


O día de San Antón é o título do poema de Clara Corral. Trátase dun poema divido en tres partes e aquí podemos ler a terceira. Hoxe lembramos a Clara Corral Aller que nacía o 8 de xuño de 1847 en Ourense. Pertencía a unha familia de escritores, as súas irmás tamén o eran. O seu pai, o médico Dimas Corral, foi un dos cantores mindonienses do Nadal. Clara escribiu en castelán e tamén en galego. Na nosa lingua atopamos algúns textos como “A nada de canto el dixo” ou “O día de San Antón”, “Lonxe vai a miña alegría, na liña dos poemas rosalianos de Cantares Gallegos, de ambientación enxebre e popular. Estas composicións foron editadas por vez primeira en La Ilustración Gallega y Asturiana e posteriormente noutras publicacións da época como en O Tío Marcos d´a Portela, xornal ourensán, o primeiro que se escribía en galego.
No ano 1906 foi nomeada correspondente pola recén inaugurada Real Academia Galega, morrendo dous anos máis tarde na nosa cidade. Clara Corral Aller figura na Historia da literatura galega contemporánea de Ricardo Carvalho Calero, como unha das mulleres escritoras do s.XIX que poetizaron en galego (foi a segunda despois de Rosalía) e en palabras do profesor:
“foi unha das mellores poetisas do s.XIX”


No ano 1980 foi publicado en Coruña o volume titulado Clara Corral Aller 1847-1908. Poesías en gallego y castellano, edición do médico Dimas Romero Vázquez.







-Aurora Marco, As Precursoras, pax.:67
-Historia da literatura galega contemporánea de Ricardo Carvalho Calero, páx:459
-La Ilustración gallega y asturiana, tomo II: https://prensahistorica.mcu.es/es/consulta/registro.do...
-Imaxe de Clara Corral: Autor descoñecido-http://www.culturagalega.org/.../imaxes/ret_claracorral.jpg

#conNomedeMuller, Antonina Moscoso

 


      O día abre solleiro e prepárome para botar unha carreiriña. Penso achegarme ata a estatua de Antonia Moscoso, tía Antonina, a que foi a comadroa de Mera. Detrás está a capela de Santa Ana. O lugar chámase San Cosme de Maianca. Cincocentos metros de paseo marítimo sepáranme do santuario. Gústame este percorrido. Alí está o monumento de Francisco Escudero en homenaxe a esta singular muller, que a mediados do século XX foi a matrona de Maianca, Serantes e Dexo. Antes foron outras. Imaxino a estas bravas féminas con saias e  botas altas de coiro, galopando por camiños e corredoiras  portando as súas bulsas de comadroas. Moitas persoas da vila lémbranse aínda de Antonina.

      Como é cedo  hai pouca xente pola rúa. Os coches que circulan, rodan amodo, traqueteando  paseniñamente pola calzada de tella.  Algunhas persoas fan o mesmo ca min. E ciclistas que pasan silandeiros a carón do mar.  No fondo vexo algún bote, na auga calma e azul. A verdade que hoxe vese ben limpiña. Camiño ata Santa Ana acompañada do intenso arrecendo do argazo e ó chegar fago a parada de costume. Aproxímome á varanda para esculcar a paisaxe. Unha escada moi empinada desce a unha pequena cala que a marea alta cobre por completo. Agora, marea baixa. As rochas ben lavadiñas emerxen á superficie. Nelas agóchanse as centolas. Fronte ó rochedo hai unha  illa pequeniña, a illa do Portelo.  Cando o mar está baixo, é doado ir ata alí saltando de pena en pena. Cando a marea sobe,  pásase moi ben por enriba delas na chalana. É moi fermoso ilas vendo aí debaixo a través do cristal da auga. Xusto do outro lado hai outra cala, máis grande e con mellor baño, chámase Praia do Portelo, igual có illote. Ó cabo, vou cara a estatua de Antonina a parteira, que segue no sitio de sempre, no centro do adro diante da capela. Toda rodeada de verdor. Tempos difíciles deberon ser nos que Antonina Moscoso montaba na súa besta para ir atender ás mulleres que estaban de parto. Disque ás que eran pobres non lles cobraba.

Hai un anaco de sombra nun dos laterais da estatua. Percorro os cinco metros que me separan dela e sitúome ó pé da matrona, no lugar sombrizo. Comezo a facer os exercicios de quentamento antes de seguir ca carreira. Hai que quecer ben os músculos para subir a empinada encosta que leva a Canide. Ergo a vista para mirar á comadroa. A figura é un busto de bronce que leva un recén nado deitado nas  mans, rodeado por unha silueta de pedra que traza no aire o corpo dunha embarazada. Nun lateral hai unha inscrición que di o seguinte:

“As túas mans, déronnos a vida”

Fico un intre pensando nesa lenda e digo en voz alta:

 -Bos días, señora Antonina, como lle vai nesa posición tan centrada? Non cansa de estar sempre cos brazos en alto, suxeitando  ese meniño de bronce?

Antonina, claro está,  non se digna a responderme, eu insisto:

 -Certo que vostede  é de metal pero non sentirá frío porque lle dá o sol todo o día. O seu monumento está moi ben situado, sobre todo en verán, nas festas de Maianca,  este é un lugar principal na vila. Nesas datas si que anda ben acompañada...

Por un segundo seméllame que escoito un ruído, un son rouco, un acento duro, unha voz metálica:

- E índa que non sexan festas tamén. Sempre pasa xente  por aquí.

-Ah, bos días, señora Antonina, como está vostede? 

-Bos días, muller, vexo que  vostede non é  nin de pedra nin de metal, pero di  bastantes  babecadas. A ver, non ten nada mellor que facer?

-Non se anoxe, Dona Antonina, que veño visitala de boa fé. Algunhas veciñas faláronme de vostede e sentía curiosidade. 

-Saberá  que eu son  personaxe ilustre desta localidade.

 -Seino  que ben mo contaron e tamén da homenaxe na súa honra o día da inauguración da estatua.  Unha auténtica festa, seique, con centos de veciños e veciñas, o alcalde, os da cofradía de Santa Ana e etcétera, etcétera, coa música das gaitas e a coral de Mera entoando cantigas. Debeulle de ser ben bonitiño. Doulle os meus parabéns!

-Imos ver, miña señora, antes de que remate a paciencia (en realidade as estatuas non temos ningunha), dígame quen é vostede e que veu facer aquí

-Pois... eu sonlle unha veciña de aí de Serantes, onde a casa do Arxentino. Quixera facerlle unhas preguntas porque...  como  axudou a nacer a tantos meniños! supoño que tamén tería fillos, E se me permite, quen é o cativiño que leva no colo? Gustarianme tamén unhas fotos para un pequeno artigo que estou escribindo sobre vostede.

 -Vaites, vaites, pois si que anda a tocar a gaita aquí e non sei quen lle mandou! E nada de fotos! pero, quen lle deu voz neste asunto? Ben vexo que é moi atrevida, abofé. Olla para ela e que trazas leva, con eses pantalóns tan apretados que lle marcan todo, desvergonzada!

-Desculpe, dona Antonina, por favor non se alporice. Eu,  non quería encabuxala.



-Veña, veña, remate xa con eses movementos raros que está a facer, que me vai espantar os paxaros. Ademais na herba que pisa hai moitas margaridas, e peonías, que alivian as dores de parto. Ande con xeito, non as machuque. Non me gustaría quedarme sen flores. Por certo, saiba  que está ocupando o lugar onde se pon o meu cabalo e está a piques de chegar.  Así que acabouse o conto! Lisque, faga o favor.


 Atordada e sen saber que máis dicir, saltei fóra da herba e corrín cara a encosta que subía ata Canide.

 

      Antonina Moscoso Meirama naceu en Xoez, na parroquia de San Xián de Serantes (Oleiros) o 15 de outubro de 1892 e morreu o 19 de marzo  de 1989 con 97 anos de idade. Nunca casou e non tivo fillos, disque que tiña moito carácter e que era moi devota. Asistiu a centos  de mulleres nos partos non só de Serantes e Maianca, senón tamén as de  Lorbé, Dexo, Cabreira eran atendidas por ela. Se era preciso camiñaba grandes distancias e mesmo usaba o cabalo ou inclusive a bici, senón ían na súa procura. Pero ademais de acorrer nos partos, axudaba ós enfermos tentando remediar os seu males, e mesmo auxiliaba a doentes no seu leito de morte.  No ano 2001 tivo lugar a inauguración do monumento no mirador de Santa Ana e a homenaxe a esta grande muller.