O
día abre solleiro e prepárome para botar unha carreiriña. Penso
achegarme ata a estatua de Antonia Moscoso, tía Antonina, a que foi a comadroa
de Mera. Detrás está a capela de Santa Ana. O lugar chámase San Cosme de
Maianca. Cincocentos metros de paseo marítimo sepáranme do santuario. Gústame
este percorrido. Alí está o monumento de Francisco
Escudero en homenaxe a esta singular muller, que a mediados do século XX
foi a matrona de Maianca, Serantes e Dexo. Antes foron outras. Imaxino a estas
bravas féminas con saias e botas altas de coiro, galopando por camiños e corredoiras portando as súas bulsas de comadroas. Moitas persoas da vila lémbranse aínda de
Antonina.
Como
é cedo hai pouca xente pola rúa. Os coches que circulan, rodan amodo,
traqueteando paseniñamente pola calzada
de tella. Algunhas persoas fan o mesmo ca
min. E ciclistas que pasan silandeiros a carón do mar. No fondo vexo algún bote, na auga calma e
azul. A verdade que hoxe vese ben limpiña. Camiño ata Santa Ana acompañada do
intenso arrecendo do argazo e ó chegar fago a parada de costume. Aproxímome á varanda para esculcar a paisaxe. Unha escada moi empinada desce a unha pequena cala que a marea alta cobre
por completo. Agora, marea baixa. As rochas ben lavadiñas
emerxen á superficie. Nelas agóchanse as centolas. Fronte ó rochedo
hai unha illa pequeniña, a illa do Portelo. Cando o mar está baixo, é doado ir ata alí
saltando de pena en pena. Cando a marea sobe, pásase moi ben por enriba delas
na chalana. É moi fermoso ilas vendo aí debaixo a través do cristal da auga. Xusto do outro lado hai outra cala, máis
grande e con mellor baño, chámase Praia do Portelo, igual có illote. Ó cabo,
vou cara a estatua de Antonina a parteira, que segue no sitio de sempre, no
centro do adro diante da capela. Toda rodeada de verdor. Tempos difíciles
deberon ser nos que Antonina Moscoso montaba na súa besta para ir atender ás
mulleres que estaban de parto. Disque ás que eran pobres non lles cobraba.
Hai
un anaco de sombra nun dos laterais da estatua. Percorro os cinco metros que me
separan dela e sitúome ó pé da matrona, no lugar sombrizo. Comezo a facer os exercicios de quentamento antes de seguir ca carreira. Hai que quecer ben os músculos para subir
a empinada encosta que leva a Canide. Ergo a vista para mirar á comadroa. A
figura é un busto de bronce que leva un recén nado deitado nas mans, rodeado por unha silueta de pedra que traza no aire o corpo dunha embarazada. Nun lateral hai unha inscrición que di o seguinte:
“As
túas mans, déronnos a vida”
Fico un intre pensando nesa lenda e digo en voz alta:
-Bos días, señora Antonina, como lle vai nesa
posición tan centrada? Non
cansa de estar sempre cos brazos en alto, suxeitando ese meniño de bronce?
Antonina, claro está, non se digna a responderme, eu insisto:
-Certo que vostede é de metal pero non
sentirá frío porque lle dá o sol todo o día. O seu monumento está moi ben situado, sobre todo en verán, nas festas de Maianca, este é un lugar principal na vila. Nesas datas si que anda ben acompañada...
Por un segundo seméllame que escoito un ruído, un son rouco, un acento duro, unha voz metálica:
- E índa que non sexan festas tamén. Sempre pasa xente por aquí.
-Ah,
bos días, señora Antonina, como está vostede?
-Bos
días, muller, vexo que vostede non é nin de pedra nin de metal, pero di bastantes babecadas. A ver, non ten nada mellor que facer?
-Non
se anoxe, Dona Antonina, que veño visitala de boa fé. Algunhas veciñas faláronme de vostede e sentía curiosidade.
-Saberá que eu son personaxe ilustre desta localidade.
-Seino que ben mo contaron e tamén da homenaxe na súa honra o día da inauguración
da estatua. Unha auténtica festa, seique, con centos de veciños e veciñas, o alcalde, os da cofradía de Santa Ana e etcétera, etcétera, coa
música das gaitas e a coral de Mera entoando cantigas. Debeulle de ser ben bonitiño. Doulle os
meus parabéns!
-Imos ver, miña señora, antes de que remate a paciencia (en realidade as estatuas non temos ningunha), dígame quen é vostede e que veu facer aquí
-Pois... eu sonlle unha veciña de aí de Serantes, onde a casa do Arxentino. Quixera facerlle unhas preguntas porque... como axudou a nacer a tantos meniños! supoño que tamén tería fillos, E se me permite, quen é o cativiño que leva no colo? Gustarianme tamén unhas fotos para un pequeno
artigo que estou escribindo sobre vostede.
-Vaites,
vaites, pois si que anda a tocar a gaita aquí e non sei quen lle
mandou! E
nada de fotos! pero, quen lle deu voz neste asunto? Ben vexo que é moi atrevida, abofé. Olla
para ela e que trazas leva, con eses pantalóns tan apretados que lle marcan
todo, desvergonzada!
-Desculpe,
dona Antonina, por favor non se alporice. Eu, non quería encabuxala.
-Veña,
veña, remate xa con eses movementos raros que está a facer, que me vai espantar
os paxaros. Ademais na herba que pisa hai moitas margaridas, e peonías, que
alivian as dores de parto. Ande con xeito, non as machuque. Non me gustaría
quedarme sen flores. Por certo, saiba que está ocupando o lugar onde se
pon o meu cabalo e está a piques de chegar.
Así que acabouse o conto! Lisque, faga o favor.
Atordada
e sen saber que máis dicir, saltei fóra da herba e corrín cara a encosta que
subía ata Canide.
Antonina Moscoso Meirama naceu en Xoez, na parroquia de San Xián de Serantes (Oleiros) o
15 de outubro de 1892 e morreu o 19 de marzo de 1989 con 97 anos de idade. Nunca casou e
non tivo fillos, disque que tiña moito carácter e que era moi devota. Asistiu a
centos de mulleres nos partos non só de Serantes e Maianca, senón tamén as de Lorbé, Dexo, Cabreira eran atendidas por ela.
Se era preciso camiñaba grandes distancias e mesmo usaba o cabalo ou inclusive
a bici, senón ían na súa procura. Pero ademais de acorrer nos partos, axudaba ós enfermos tentando remediar os seu males, e mesmo auxiliaba a doentes no seu leito de morte. No ano 2001 tivo lugar a inauguración do
monumento no mirador de Santa Ana e a homenaxe a esta grande muller.
