@#conNomede Karel Capek, Nikola Tesla e Isaac Asimov

 


Robot: Mecanismo automático, em geral con aspeto semelhante ao de um homem, que realiza trabalhos e movimentos humanos (Dicionario Estraviz)

No centenario da palabra “robot”, non queremos despedir o mes de xaneiro sen antes lembrar a tres importantes persoas que exploraron os mundos da ciencia e da ficción científica. Para unha amadora da ciencia –ficción os nomes de Nikola Tesla, Karel Čapek e Isaac Asimov aparecen vencellados ó mundo da robótica, cada un na súa faceta, literaria ou científica como veremos.
Para comezar, o escritor Karel Čapek, nado en Praga o 9 de xaneiro de 1890. O autor checo autor de relatos, poemas contos de fadas, ensaios… é ben coñecido polas súas novelas satíricas de ciencia-ficcción A fábrica do absoluto (1922), que fora publicada por entregas e A guerra das píntegas (1936). Karel escribiu tamén varios textos teatrais. A súa primeira obra escrita en 1920, R.U.R (Robots Universais Rossum) pertence ó xénero da ficción científica e nela utilízase por vez primeira a palabra “robot”. O drama é unha distopía na que unha empresa de nome R.U.R, constrúe humanos artificiais para abastecer o mercado de traballo de man de obra barata para que realicen as máis duras tarefas da sociedade. A palabra “robot” procede do checo “robota”, que significa “traballo duro ou esclavo”. O irmán de Karel, o tamén escritor e pintor Josef Čapek, sería quen tivo a ocorrencia de usar a palabra significando “autómata”, termo que xa existía desde os gregos co significado de “espontáneo, con movemento propio”. Josef non sabía nese momento, que estaba acuñando un termo que daría a volta ó mundo para designar a enxeñería da robótica.

Pero, fagamos un alto no tema dos robots e comentemos outra das obras teatrais do autor checo, creo que paga a pena polo curioso do asunto. Trátase de A doenza branca. Este drama en tres actos do ano 1937, vén desde o pasado para falarnos da desgraza que o planeta terra sofre no presente ca pandemia do Covid. A enfermidade branca trata dun mal que se extende por todo o mundo e que resulta mortal para a xente de máis de 40 ou 50 anos. A doenza transmítese por contacto físico, ó doente sáenlle unhas manchas brancas na pel e morre ó cabo de non moito tempo. A obra ten un marcado carácter político, en tempos da nacenza do nazismo. A posición de Čapek é claramente antifascista e pacifista, por ese motivo foi perseguido pola Gestapo. O personaxe principal é un dictador, o mariscal, quen basea a súa economía na carreira armamentística e quere delarar a guerra ós países veciños. Un dos personaxes, o médico Galeno, (médico de ascendencia grega), descobre a cura que utiliza para curar ós pobres e ós ricos esíxelles que se queren o remedio teñen que parar a guerra. Pódese observar que calquera semellanza ca realidade é pura coincidencia. De todos xeitos Karel morreu dunha pulmonía. Volvendo ó tema dos robots, parece ser que os seus seguidores cando pasan por Praga e visitan o cemiterio onde está enterrado, depositan un pequeño robot na súa tumba, como homenaxe, entendo.


Continuando na senda dos robots atopamos ó chamado “pai da robótica”, o inventor e enxeñeiro eléctrico Nikola Tesla, nado na actual Croacia o 10 de xullo de 1856 e finado en New York, o 7 de xaneiro de 1943. En setembro do ano 1898, Tesla presenta un invento seu patentado que consistía nun barco-torperdo, o Teleautomaton, que funcionaba por radio control sen cable algún. A presentación tiña lugar na Feria da Electricidade en Madison Square Garden de New York City. Era un fenómeno totalmente novedoso, o buque movíase por si só, considerado maxia por moitos por aquel entón. O autor da patente presentaba o artefacto como útil para levar cartas, paquetes, alimentos… e tamén para conectar lugares do mundo de difícil acceso ou para outros propósitos comerciais e incluso bélicos. Tesla explicaba que a súa nave non era só un torpedo inalámbrico, senón tamén era o primeiro paso para que no futuro homes mecánicos, robots, controlados a distancia realizasen as tarefas máis duras para a humanidade; inclusive poderíase formar un exército de autómatas para que nun conflicto bélico non se perdesen vidas humanas.


Tesla pensaba que para construír o autómata perfecto habería que tomar ó ser humano como modelo. No seu ensaio My Inventions, Nikola Tesla afirmaba que:
“ O Teleautomata será finalmente producido, capaz de actuar como se tivese a súa propia intelixencia, e a súa chegada causará unha revolución”
(Telautomata will be ultimately produced, capable of acting as if possessed of their own intelligence, and their advent will create a revolution” My Inventions: The Autobiography of Nikola Tesla, 1919)






E neste percorrido robótico non podía faltar o autor de “I,robot”, Isaak Yúdovich Azímov reconvertido despois en Isaac Asimov. Isaac nacía un 2 de xaneiro de 1920 en Petróvichi, R.S.F.S. de Rusia, posteriormente nacionalizado como estadounidense. Sendo aínda ben cativo a súa familia trasladouse ós EEUU e alí pasou a súa nenez, no barrio neoyorkino de Brooklyn. Asimov entusiasmouse cos “pulps”, as revistas rústicas e populares que contiñan relatos de ficción e que se vendían na tenda de seu pai. Ademais de afeccionarse a este tipo de relatos, fíxose profesor de bioquímica na facultade de medicina na universidade de Boston e compartiu durante a súa vida esta faceta coa de escritor de ensaios de divulgación científica e relatos e novelas de ciencia-ficción. A partir de 1939 comeza a publicar os primeiros textos. “Runaround”, traducido en España como Círculo vicioso, é un breve conto de ciencia ficción de 1941 no que o autor desenvolve as súas famosas Tres Leis da Robótica que rixen a superioridade e dominio da máquina polo home. De todos os xeitos o noso autor deixa para a “creatividade humana” a capacidade de resolver os problemas cando as Leis entren en conflicto.


“Eu Robot” (1950); A triloxía “Fundación” serían as súas obras cume, seguidas de, entre outras :“O home bicentenario” (“Bicentennial Man”, 1976). En 1982 publicouse The Complete Robot, editada en España co título “Os robots”, que é unha antoloxía na que se inclúen títulos como “Os robots do mencer” e os “Robots e Imperio”, nesta última un robot crea a Lei Cero da robótica pola que “un robot non poderá causar dano algún á humanidade. Como curiosidade comentar que Asimov colaborou coa serie de televisión Star Trek como asesor científico. A antoloxía, Gold: The Final Science fiction Collection (1995), traducida ó castelán como “Adiós a la tierra” é a última antoloxía con relatos que permanecían inéditos en vida do autor e que foi publicada postumamente. Gold, un dos relatos incluídos, valeulle o prestixioso premio Hugo Award para os escritores de ciencia-ficción e fantasía. O primeiro dos relatos desta antoloxía “Cal” describe a un robot que desexa ser escritor.


Asimov morreu do virus da sida, en New York o 6 de abril de 1992.
(5020) Asimov é o nome dun asteroido descuberto por John Bus en 1981 e no planeta Marte o cráter Asimov é así chamado en honra de Isaac.
Os tres autores están presentes no mundo do cine, cas súas obras (Čapek e Asimov) ou baseado na súa biografía ( Tesla). O precursor dos robots no cinematógrafo foi o alemán Fritz Lang ca película muda Metrópolis, na que aparece un malvado robot con aspecto feminino.



A foto de retrato de Tesla é do fotógrafo canadiense Napoleon Sarony
O retrato fotográfico de Isaak Asimov é de Phillip Leonian

#conNomedeMuller: Virxinia Woolf

 

      “Canto podía ofrecervos era unha opinión sobre un punto sen demasiada importancia: que unha muller debe ter cartos e un cuarto de seu para poder escribir novelas; e isto como vedes, deixa sen resolver o grande problema da verdadeira natureza da muller e da verdadeira natureza da novela”   

           Un cuarto de seu (A room of one´s own) é un ensaio do ano 1929  no que Virxinia Woolf analiza o papel das mulleres escritoras desde un posicionamento feminista e cunha argumentación totalmente novedosa e non exenta de humor.  A obra baséabase en dúas conferencias que pronunciara sobre as "Mulleres e a Novela". Nela  considera  que para o xénero feminino é fundamental ter independencia económica,  incluso chega a considerala  tan ou máis importante que o dereito ó voto:

“Das dúas cousas –o voto e o diñeiro-, o diñeiro, confésoo, paréceme con moito a máis importante”

Porque con diñeiro as mulleres poden ser libres e pensar libremente e abandoar aqueles traballos que só lles estaban permitidos na sociedade patriarcal na que vivían.

         Adeline Virginia Stephen-Woolf ( Londres, 25 enero de 1882- Sussex, 28 marzo de 1945) residiu no barrio de Bloomsbury, perto do Museo Británico, trala morte do seu pai, o coñecido intelectual sir Leslie Stephen. Na súa casa reuníanse un grupo de artistas e escritores británicos que recibiron o nome de círculo de Blomsbury porque todos residían pola zona. Este grupo exerceu unha grande influencia no ambiente artístico e intelectual de principios de s. XX. Virxinia casou co escritor Leonard Woolf e xuntos fundaron unha pequena editorial independente Hogarth Press, editorial na que Virxinia e amigos publicaban as súas obras.


           Ademais do ensaio cultivou outros xéneros como o conto, biografía, cartas, artigos sobre viaxes e outros temas e moitos deles  foron traducidos ó galego e ó castelán, entre outros idiomas.  Da súa obra talvez sexan máis coñecidas as novelas como O cuarto de Xacobo (1922); A señora Dalloway (1925); Ó faro (1927); As Ondas (1931)…e máis especialmente Orlando: unha biografía (1928). 


A obra de Orlando resulta revolucionaria por transgredir as temáticas ó uso e tamén pola innovación que esta representaba desde o punto de vista estilístico. É unha obra totalmente rompedora e insólita, xa que aborda temas considerados tabú ou prohibidos na Inglaterra e na Europa de principios do s.XX, como o amor entre mulleres, a sexualidade e a homosexualidade femininas. É unha novela en parte autobiográfica e está inspirada na vida da escritora Vita Sackville-West (Kent, 1892- Kent, 1962) e na relación amorosa que ambas mantiveron. Un fillo de Vita describiu a obra como  “a carta de amor máis longa e encantadora da literatura”. Con esta novela, que era a sexta que Virxinia escribía, logrou consolidarse como escritora e ser considerada a mestra do modernismo en Inglaterra.

                 A autora de Un cuarto de seu padeceu durante a súa vida un transtorno bipolar que lle causaba unha grande inestabilidade emocional. Estas circunstancias leváronna a estar ingresada en diversas ocasións e provocaron varios intentos de suicidio. Finalmente, o 28 de marzo de 1941 desapareceu da súa casa de campo en Rodmell, Sussex, e o seu corpo foi encontrado no río Ouse tres semanas despois, cos petos do abrigo cargados de pedras. Antes deixara unha carta dirixida ó seu home:

           “Comezo a oír voces e non podo concentrarme. De xeito que vou facer o que me parece o mellor que podo facer. Ti déchesme a máxima felicidade posíbel”

Algunhas das novelas de Virxinia Woolf viviron tamén a súa prolongación no cine. Fixéronse adaptacións de Al Faro, nunha versión dirixida por Colin Gregg do ano 1983. Orlando foi adaptado por Sally Potter en 1993.  Marleen Gorris  fixo unha adaptación de La señora Dalloway en 1997. No ano 2002 Stephen Daldry  realiza a película As horas, que non é exactamente unha versión de ningunha obra concreta, senón que está  inspirada na vida e obra da autora de Orlando. É a historia de tres mulleres, unha delas a propia Virxinia,  que foi interpretada por Nicole Kidman, papel que lle valeu un oscar á mellor actriz.

A foto de retrato de Vita de autor descoñecido. Smith College (Seven sisters), 1926

A portada da primeira edición de Ó faro (To the lighthouse) e o retrato de Virxinia son obra da súa irmá, a pintora Vanessa Bell.

Un cuarto de seu, Virginia Woolf. Tradución de Iria Sobrino, con prólogo de Manuel Palacios, Sotelo Blanco, 2005

Orlando. Unha biografía (1928). Tradución de Celia Recarey Rendo (Irmás Cartoné, 2014)

www.ub.edu › lletradedona › una-habitacion-propia

https://cinefilosfrustrados.com/virginia-woolf-cine/

Ruiza,M., Fernández, T. y Tamaro, E. (2004). Biografía de Virginia Woolf. Biografías y vidas. La enciclopedia biográfica en línea. Barcelona (España)


 

 

 


#conNomedeMuller: Sofía Casanova

 

“Quiero, Galicia, en tu adorado seno
mi tristeza cantar,
tú que vives cual yo desventurada,
tú me comprenderás.”


  En lembranza da escritora e xornalista Sofía Guadalupe Pérez Casanova (Almeiras, Culleredo;30 11- 1861/ Polonia, 16-1-1958) que levou unha vida singular e arriscada, desenvolvendo múltiples facetas e actividades durante a vida. Ademais de ser unha muller pioneira do periodismo e deixar escritas centos de crónicas e artigos espallados por diversos periódicos (por citar algúns: El Liberal, el Imparcial de Madrid, a revista Galicia, a Gazeta Polska, o New York Times… destacando neste eido o seu traballo como correspondente para o ABC). Sofía cubriu as guerras mundiais e a Revolución Rusa, era ela quen informaba a España dos acontecimentos. Pero non só foi xornalista, durante a súa etapa de correspondente de guerra durante a Primeira Mundial faise enfermeira en Varsovia axudando ós soldados feridos nos combates. Non todo foron luces na traxectoria de Casanova, a partir da Guerra Civil de 1936 posicionouse ó lado de Franco  escribindo artigos en defensa do réxime golpista.

      


Outra das súas facetas, importantísima, foi a literaria na que alcanzou grande recoñecemento. En 1906 cando se crea a Real Academia Galega é nomeada correspondente, en 1925 o seu nome é un dos propostos para o premio Nobel de Literatura e en 1952 convírtese en académica de honra da RAG. Como escritora practicou todos os xéneros, novela, conto, teatro,  comezando pola poesía. Sofía Casanova participaba nas tertulias literarias madrileñas (cidade á que vai a vivir con doce anos) e estaba moi ben relacionada cas figuras relevantes da época, ata o punto de que o propio monarca Afonso XII costeoulle a edición do seu primeiro libro de poemas “Poesías”. A súa relación co teatro tamén foi destacada pois como actriz formou parte do elenco de actrices e actores do Teatro Español e posteriormente do madrileño Teatro da Zarzuela sendo moi nova (1878-1881). Nos círculos literarios coñeceu ó filósofo e diplomático polaco Winzenty Lutoslawski con quen casaría e con quen se trasladaría a vivir a Polonia.  A nosa correspondente tería entón a oportunidade de viaxar constantemente por Europa, debido ó traballo do seu home, circunstancia que Sofía aproveitaría para aprender seis idiomas, que lle valerían para a súa actividade de tradutora. A parella Casanova-Lutolawski tivo catro fillas e a derradeira, Halina, nacería en Galicia. Antes de nacer Halina, morreu unha das nenas, a máis cativa e parece que Sofía entrou nunha depresión. O seu home pensou que lle viría ben regresar á terra natal e así foi. 



No ano 1896 a parella chegaba a Galicia e instalábase na pequena aldea de Mera, en Oleiros. Alugaron unha casa situada frente ó mar, no paseo marítimo, e viviron en Mera durante case dous anos e foi aquí onde naceu Halina. Nesa época seguramente que revolucionaron o panorama desta aldeiña mariñeira, as extravagancias do seu home e as reunións sociais que organizaban, ben certo que non pasarían en absoluto desapercibidas, estando vivas aínda na memoria dos máis vellos do lugar. Importantes personalidades intelectuais  da época acudían ás reunión sociais que a parella organizaba e por outra parte existiría a posibilidade de encontro con outras grandes mulleres que tamén veraneaban en lugares próximos como Emilia Pardo Bazán, na granxa de Meirás, Fanni Garrido en Santa Eulalia de Liáns ou Filomena Dato en Moruxo (Bergondo) e Sada. Casanova regresou a Polonia pero  volveu a veranear a Mera en ocasións posteriores alugando diferentes casas todas frente ó mar como na Hospedaxe Miramar, edificio que aínda segue en pé. Parece ser que a escritora acudíu a Coruña en ocasións para participar nas tertulias de A Cova Céltica.

Sofía e o seu home separáronse e en 1914  foi cando Sofía comezou como sabemos o seu traballo como correspondente de guerra para o ABC.  Debido a un accidente quedou case cega. Sofía volveu posteriormente a España en varias ocasións. Sofía Guadalupe Casanova continuou escribindo ata o final e pese ós problemas de visión, deixounos unha extensa obra literaria e periodística. A pioneira do xornalismo viviu 96 anos e morreu en Polonia o 16 de xaneiro de 1958.




A produtora Servicios Audiovisuais Galegos, SAGA TV realizou o documental “A maleta de Sofía”, dirixida por Marcos Gallego, no que analiza a vida e obra de Sofía Casanova. Foi estreada no ano 2011, cando se cumplían 150 anos do seu nacemento.

 «Sofía Guadalupe Pérez Casanova | Real Academia de la Historia»
Sofía Casanova, la primera corresponsal de guerra

historia.nationalgeographic.com.es › sofia-casanova-pri...

La historia de Sofía Casanova y su entrevista a Trotsky - ABC.eswww.abc.es › cultura › abci-

 

 

 

 

 

 

 


O ESTOUPIDO


 

I

              Escoito voces, si, hai algún tempo que me sucede iso. Xa, e se me preguntades cando comezaron, diría que ó tempo do inicio da pandemia polo Covid.  As voces chegan sobre todo polas tardes, máis ben, durante o solpor;  ás veces polas mañás. Iso antes era máis raro. Teño que recoñecer que ó principio facíame graza e conversaba con elas un anaco.  Pero desde hai algún tempo as cousas mudaron e agora xa aparecen interrompendo, en calquera momento como nun estoupido, sen máis. Tanto ten o que esté a facer nese intre, que están fóra de control. Pero non son todas iguais, agudas unhas, cavernosas, roucas; hainas femininas e masculinas e a meirande parte delas inquedantes e como digo incontrolábeis. Moitas me resultan familiares,  unhas máis ca outras. Sospeito que algo teñen que ver comigo e pam! soen presentarse de súpeto. Cando me pasa iso penso que o que eu diga non lles interesa nadiña. O drama é que non sei exactamente o que queren de min. O son da voz aboia no aire, incorpóreo, detrás dunha presenza invisíbel que me persegue, que vén comigo dun lado para outro como se tivese moito interese no que fago ou como se me espiase. Nese caso debería andar con cuidado. Aínda que percibo que hai unha grande distancia entre as voces e mais eu, pero non sempre é igual. Tamén depende do forte que falen,  hainas que berran, que berran moito e quero afastarme, fuxir desas voces nerviosas e alporizadas. Non sei. Esta noite custoume traballo durmir pensando niso. O malo foi que despois de deitarme semellaba que no salón estaban varias falando entre elas tan tranquilas, como se nada, e non paraban. Polo menos estiveron desbardallando arreo unha hora enteira; ríanse ás gargalladas e cantaban!  Aínda que  tapase os ouvidos coa manta seguía escoitando. Como comprenderedes é imposíbel de soportar. Dei un montón de voltas no leito.  Debía ser bastante tarde cando ó fin quedei durmida.  

 

II

        Cando esperto pola mañá sinto calafríos, non hai voces nese intre. Menos mal. Salto da cama e vou ó baño. E de súpeto as voces estouran na miña cabeza, ou mellor dito, a lembranza das voces do día anterior, iso, non vaiades pensar que toleei. E que me poñen dos nervios! Por exemplo, hai unha que cando aparece non para de repetir as cousas unha e outra vez, e tamén o que xa me dixera en días pasados. Realmente non sei o que quere porque non responde ás preguntas, non atende ó que digo. Dá igual que lle explique que iso xa mo dixera hai un anaco, ou o día anterior. Non vale de nada. Só fala e fala e fala ata que cansa,  e xa. É un monótono e histérico fungar. Entón imaxino que as voces teñen pernas invisíbeis e veñen con présa, e xa se sabe que canto máis présa máis calma. Así non hai xeito,  non podo concentrarme con tanta algarada. Non paran. E o mesmo un día e outro día, un mes e outro mes. Estoupido tras estoupido. Xa non o aturo máis. Houbo unha ocasión que escoitei ata trinta ou corenta voces distintas, que sei eu!

 

III 

         Son xa as nove. Se ando espelida podo liscar axiña. Érgome da cama, entro no baño e abro a ducha. A auga quentiña tranquilízame. Despois  de secarme, guindo ca toalla,  collo ó chou roupa no armario e vístome ás carreiras. Pero… que horror! apenas remataba de anoar os botíns cando un clamor insistente resoou na casa baleira,  era unha voz que quería que lle abrise a porta, a porta do portal! Pero aquel ruxido non me soaba de nada, podía ser que confundise a persoa, pero nada. Abre a porta! Berraba. Pois dime quen es primeiro, dixen. Dígoche que abras, berraba. E así, un día e outro, estou comezando a anoxarme. Ata nin comer en paz me deixan. Non lles importa que tome o caldo frío, non respectan nada. A xente dime que non me preocupe, que é normal, que iso lle pode pasar a calquera, que é debido á tensión, que acabará pasando, que me relaxe…

 

IV 

         Saín ó fin á rúa e aspirei fondo, a ver se acougo, pero… maldita sexa! outra vez, aí está, aí está outra vez. NOON!  Agora, era esa outra voz, ESA VOZ DE PITO QUE ME ESFURACA O CEREBRO. Esta normalmente soe aparecer bastante tarde, xusto cando me poño a ver unha peli, a moi...! E veña a latricar, que si, oh, verás o que me pasou hoxe, dime ela. E dálle maraca, xa sacou  a lingua a pacer e hai que amolarse. Que se atopou botellas de cervexa  baleiras no garaxe,  que se unhas bragas con puntilla, que se veñen a facer orxías polas noites, que se a veciña do Terceiro C colga a roupa no tendedeiro sen escurrir e molla todo o chan, que se a do Primeiro B fuma na ventá e bota as cabichas á rúa. Ai! eu non o aturo máis!!!  Todo é por culpa desa voz  impertinente e as outras igual.

 

V

            Ela, botou andar cara o paseo marítimo en dirección á Praia das furnas. Percorreu o camiño até chegar ó pé das escaleiras de madeira baixo Penatouro. A marea estaba rematando de subir. Había mar de fondo. Ascendeu polas escadas ensimismada e detivose no balcón diante da Quinta señorial. Observou que as ondas gañaban altura a medida que se achegaban á costa e  batían con forza contra as rochas sobre as que estaba o saínte. Os salseiros humedecéronlle a cara e a seguir unha onda salpicouna. Botouse cara atrás para evitar que a seguinte a mollase, non sería a primeira vez.  Lembrou entón o das “Tres Marías”, as tres ondas máis grandes e que veñen xuntas no temporal. Faltaba por chegar a terceira. Sentiu de novo o maldito estoupido que precedía ás voces. Meteu a man no bulso interior da cazadora e tropezou co aparello que vibraba furiosamente. Colleuno, mirouno con xenreira e sen dubidalo guindouno ás ondas xusto a tempo de esquivar a terceira vaga.  Viu como o aparato era engulido pola escuma. Suspirou aliviada.  Botou unha ollada ó mar roleiro. Sentía frío, notou que a roupa estaba calada. Instintivamente alzou o colo da casaca e afundindo as mans nos petos, abandonou  paseniñamente o lugar.

 

Catro haikus



I- Cercis Siliquastrum




 A árbore do amor

pinta de carmín os teus beizos

co seu pícaro sorriso.





II-  Salix atrocinerea

                                                 

No solpor,

 recollo nun cesto

 as  flores de veludo do salgueiro bravo

e pasan voando as ledas bolboretas        




IIITaxus baccata


O fotógrafo

Pousa a cámara baixo o teixo celta

 da montaña alta

e as nubes espreguízanse polo ceo



IV- Erica arbórea


Mentres tanto, eu mudo en uz

branca e moura

e trepo polo meu amado

ó pé da montaña alta.