#conNomedeMuller, as tres Maruxas

 

Lela, lela,

Leliña por quen eu morro

Quero mirarme

Nas meniñas dos teus ollos

Non me deixes

E ten compaixón de min.

Sen ti non podo,

Sen ti non podo vivir.

                         Lela, Micaela, Pimpinela son as tres personaxes femininas de Os vellos non deben de namorarse. Foron interpretadas polas actrices Maruxa Villanueva, Maruxa Iniesta e Maruxa Boga hai 71 anos, o 14 de agosto de 1941 na estrea mundial da obra dramática de Daniel Castelao en Bos Aires, no Teatro Mayo. Habería que esperar xustamente 20 anos para vela representada en Galicia, en xullo do ano 1961 en Santiago de Compostela. A obra dramática componse de tres actos ou lances, e que segundo di o propio autor, “é unha obra maxinada por un pintor e non por un literato” porque a escenografía, decorados e iluminación son os aspectos principais. Castelao válese de elementos do teatro clásico do s.XVII e XVIII, e mais da tradición e do popular cunha proposta estética vangardista. No que se refire á caracterización das personaxes, estas resultan esperpénticas e representan vicios e baixezas, especialmente as mulleres que aparecen caracterizadas dun xeito negativo, cunha moral moi cuestionábel con defectos como a avaricia, a falsidade, a falta de escrúpulos, a traición, as rexoubas. Previamente á confección da obra tal e como a coñecemos hoxe, Castelao tiña escrito Pimpinela (1934), como peza única. El mesmo leuna a un grupo de xóvenes intelectuais en Santiago. Entre eles atopábase Ramón Suárez Picallo, quen por aqueles tempos exercía a dirección artística da Agrupación Artística Compostelá coa intención de convertila nunha auténtica escola de declamación galega. Castelao tiña a intención de representala posteriormente na mesma cidade compostelá, mais o proxecto non se puido levar adiante. Cando o noso autor chega a Arxentina nos anos corenta, leva con el o manuscrito cos tres lances baixo o título de “Os vellos non deben de namorarse. Teatro de Caretas por Castelao”. Faltaba aínda o epílogo que parece engade no último momento e que segundo o catedrático Ricardo Carvalho Calero é o que realmente obedece ó titulo da peza. Segundo o profesor ós tres lances da obra acáelles mellor o título de “os vellos namóranse”. En Bos Aires existía a compañía de teatro fundada por Varela Buxán que contaba con actores e dramaturgos galegos. Esta compañía pasa a chamarse “Compañía Gallega de Comedias Marujita Villanueva” a partir de 1939. Precisamente é Maruxa Villanueva, cantante e actriz galega quen vai interpretar o papel de Lela. Micaela será interpretada pola actriz Maruxa Iniesta e Maruxa Boga foi a protagonista do terceiro acto, interpretando a Pimpinela. As tres Maruxas. Desgrazadamente estas tres artistas veñen sendo pouco coñecidas ou esquecidas, como acontece normalmente con todas as mulleres importantes (ou non) ó longo da historia. As tres eran chamadas as tres Maruxas por un programa de radio que facían en Arxentina, de nome Galicia, emitido entre os anos 1945 e 1948. Alternaban tamén co teatro, representaban obras de Varela Buján en Arxentina e Montevideo. María Iniesta era actriz, locutora de radio, e sobre todo pianista e soprano. Ela foi quen fixo os arreglos musicais, para a canción de Lela e para o coro de estudiantes, entre outros. A actriz e cantante Maruxa Boga era filla de galegos, nacida en Bos Aires en 1915 e falecida no mesmo lugar en 2010. Ademais de actriz, foi periodista e locutora de radio en diferentes programas, nos que sempre introducía autores, poesías, cantigas e temas galegos, mostrándose sempre defensora dos dereitos dos galegos tanto na terra como na diáspora. Era coñecida como “a voz da emigración galega”. En 1998 recibe o premio “Grelo de Ouro” xunto con Maruxa Villanueva e o actor ourensán Tacholas (Fernando Iglesias), polo pulo dado por eles ó teatro galego en Arxentina. Para rematarmos, Maruxa Villanueva (Isaura Vázquez Blanco) naceu en Barrela, (Chantada, Lugo), en 1906. Xunto ó dramaturgo estradense Daniel Varela Buxán forma a compañía teatral que leva o seu nome. No ano 1962 regresa a Galicia e instálase aquí definitivamente. Entra en contacto co Padroado Rosalía Castro e traballa activamente para conseguir fondos co obxectivo de restaurar a casa da Matanza, onde vivira Rosalía e convertila en Museo. Instálase en Padrón e dedícase ata os últimos momentos da súa vida a levar a Casa-Museo de Rosalía e a súa obra. En 1991 a Xunta de Galicia concédelle a Medalla Castelao. Falece un 24 de novembro de 1998 en Compostela.