OS XOGOS FLORAIS

159 ANIVERSARIO DOS XOGOS FLORAIS DA CORUÑA

Estamos no 159 aniversario da celebración dos primeiros  Xogos Florais, que tiveron lugar na Coruña, o 2 de Xullo de 1861 no Teatro Principal ou de San Xurxo (hoxe Teatro Rosalía Castro). Os escritores Benito Vicetto e Antonio de la Iglesia impulsaron os Xogos, seguindo a idea de José Pascual López Cortón, o mecenas que correu cos gastos da celebración. Posteriormente publicouse o Álbum de la Caridad cos traballos premiados e con textos de poetas do s.XIX.  Esta publicación tamén foi costeada por López Cortón. A participación das mulleres nos Xogos foi escasa, e as que tiveron algún papel ficaron esquecidas, salvo algunha excepción coma a de Rosalía de Castro.  O propio López Cortón decrarou que concebira os Xogos Florais “como medio de alentar á mocedade estudosa  no cultivo da poesía e da historia de Galicia, do que agardaba unha rexeneración xeral do país”. Para facer xustiza merece destacarse a figura de Xoana de Vega, (se ben ela non quería que figurase o seu nome), que exerceu de mecenas cultural e patrocinadora dos Xogos, xuntos cos autores antes mencionados. Na portada do  Álbum de la Caridad figura  que a obra está dedicada á presidenta da Asociación de Beneficencia da Coruña, que era a propia Xoana, así como a doazón da edición. Os beneficios obtidos da venta do Álbum foron para dita asociación. Este libro, publicado ó ano seguinte da celebración dos Xogos, denominado "Mosaico poético de nuestros vates gallegos  contemporáneos”, é unhas das antoloxías máis antigas do Rexurdimento. Por desgraza poucas foron as mulleres afortunadas que viron publicadas as súas composicións nesta obra. Había sete premios e cada un deles tiña dous accésits. O primeiro premio consistía nunha “flor natural” que quedou deserto. Francisco Añón, obtivo un accésit ó primeiro premio ca súa composición en galego  titulada A Galicia. O de Añón foi o único traballo premiado escrito en galego. Entre as mulleres que figuran no Mosáico están Concepción Arenal, Emilia Calé, Manuela Cambronero, Elisa Lestache,  Juaquina  López de la Vega, Elvira Luna del Castillo,  Narcisa Perez Reoyo y Soto,  Amadora Tapia e unha Rosalía Castro moi nova, con poesías que logo incluiría en Cantares Gallegos como Romaría da Barca ou máis tarde en Follas Novas como a titulada ¡Terra a nosa!. Os Xogos Florais da Coruña serviron de exemplo e motivación, espallándose por toda Galicia. En Pontevedra celebráronse ó mes seguinte e en anos posteriores tiveron lugar os de Santiago, Ourense, Lugo, Vigo, Tui e Betanzos. A participación de mulleres escritoras seguía a ser escasa e menos aínda as galardonadas. Cabe destacar “A Rosa de Ouro” obtida por Emilia Pardo Bazán nos Xogos de Ourense, en 1876, pola súa "Oda a Feijóo", en castelán. Como anécdota, contar que neste mesmo certame presentáronse ó apartado de ensaio Pardo Bazán e Concepción Arenal, quedando empatadas en número de votos. O desempate sería a favor de Emilia. Nos Xogos Florais de Tuí, celebrados en xuño de 1891 figura entre os autores premiados a ourensá Filomena Dato Muruais, quen gañou o “clavillo” coa composición O gaiteiro de Xixón. Precisamente foi esta muller, Filomena, a mantedora dos Xogos florais lucenses que sucederon na década dos anos 70 do s. XIX, chegando a ser a súa presidenta no ano 1900. Filomena Dato escribiu o poema Defensa d´as mulleres co que conseguiu diferentes galardóns.  Para finalizar un fragmento de Defensa d´as mulleres incluído na súa obra Follatos

”Os que negan â muller

 intelixencia e talento,

a millor contestaceon

cicais que fose o disprecio.

¿D' ónde sacaron qu' as almas

teñen com' os corpos seuso?

Porqu' as probes d' as mulleres

nunca tiveron enseño

como os homes, qu' eran tontas,

os homes tontos dixeron…”

Fontes consultadas:  As Precursoras de A. Marco; Revista dixital Galiciana; Follatos, Filomena Dato; Historia da literatura galega contemporánea de Carvalho Calero; Literatura Galega da muller de Carmen Blanco; RAG, arquivos.