#conNomedeMuller: Nicolasa Añón

Nicolasa Añón, unha muller precursora da literatura galega contemporánea

 

Nicolasa Añón  nace o 28 de febreiro de 1810 na aldea de Boel na comarca coruñesa de Outes, e morre o 1 de novembro de1887, en Boel. Era a irmá maior do poeta Francisco Añón. O propio Añón dicía dela:

 “Ai, se ela estudase algo, se mesmo poidera ler catro versos, os seus farían que os meus se esqueceran!”

Esta muller labrega, filla de labregos non tivo a oportunidade de realizar estudos como o seu irmán e apenas sabía escribir o seu nome. Ser analfabeta era algo habitual entre as mulleres campesiñas da época. Pese a iso, Nicolasa era quen de compoñer versos que gardaba na súa memoria. As súas composicións, pertencen ó corpus da literatura oral e son de carácter memorístico e temática relixiosa. Os poemas levan estrofas con versos oitosilábicos, que son os propios do cancioneiro popular. En 1885, o mestre Jacobo Lema recolle unha mostra dos seus versos nun pequeno manuscrito. Naquel intre Nicolasa tiña 75 anos.  O libriño consta de catro composicións en castelán e dúas en galego . Ó ano seguinte o xornalista e escritor Lisardo Rodríguez Barreiro de Noia, acudiu a Boel a coñecer a Nicolasa e froito dese encontro nace a reportaxe titulada “La hermana de Añón”. Nesta entrevista, o xornalista consegue anotar varias composicións que Nicolasa recita de memoria, pedindo disculpas previamente debido ó suposto pouco valor das mesmas.

"–Señor, non lle valen nada, porqu’eu maxinos así coma quen non quer a cousa, mentras debullo n’o millo ou acomerando as vacas"

O recurso confírelle naturalidade e espontaneidade á composición

«Estos versos mal compostos / son de Nicolasa Añon / que non tuvo mais prencipios / que os que tubo o legon».

 A autora pide disculpas por facer versos e desanteder o seu traballo,  recurso de humildade que era empregado polas mulleres da época que escribían ou compoñían versos.

 «deixa os versos Nicolasa / mira que verra o becerro / e tamen che verra a baca»,

En Rosalía de Castro, por exemplo atopamos o mesmo recurso en Cantares Gallegos tanto no prólogo como no derradeiro cantar.

Unha das composicións é un romance dedicado a Alfonso XII na súa visita a Santiago de Compostela e unha elexía dedicada a seu irmán

«¡Quén me dera ir á Madril

 á chorar n’o campo santo

 á rezar por meu hirmán

 n’a cova ond’o guindaron!».

Posteriormente Ricardo Carvalho Calero na súa Historia da literatura galega contemporánea, inclúe un apartado dentro do capítulo dedicado a Francisco Añón

“Ao agarimo da sombra do seu irmán, imos dar cobexo na historia da literatura galega a Nicolasa Añón

Carvalho baséase no traballo realizado polo cronista da autora, Lisardo Barreiro. Para Carvalho  Nicolasa foi unha xenuína creadora popular e non unha imitadora. Moitos autores do século XIX quixeron imitar a arte popular pero segundo di o propio Carvalho estes “disfrazábanse de labregos”.  A poesía de Nicolasa era auténtica, ela era quen de reproducir o verdadeiro espírito do pobo nas súas composicións orais.

Desde o ano 2007 Nicolasa Añón figura no Diccionario de mulleres galegas de Aurora Marco, no que Nicolasa ten unha entrada propia. Para finalizar mencionaremos o importantísimo achado do profesor Ramón Blanco, quen atopou o manuscrito orixinal cos versos da poeta. El mesmo encargouse da publicación  do  libro Poesías de Nicolasa Añón catro anos despois (Asociación Cívico-Cultural Terra de Outes, 2014). A RAG faise eco da noticia e mostra unha adaptación dun poema completo da autora. Velaquí un fragmento

Tamén vos hai outra cousa
que vola vou contar
tamén dan unha medalla
ao que a queira tomar.

Algúns din que non a queren
meu Deus que tolos son
e atrévense a dicir
que a teñen no corazón

Nicolasa Añón unha poeta labrega que merece figurar entre as mulleres precursoras da literatura galega contemporánea e nos libros de texto de literatura galega.